Бугын зуулт буюу үеэл эгчтэйгээ загас наадуулсан нь

Гай газар дороос гахай модон дотроос гэдэг үнэн шүү. Цагааннуураар нутагтай «баян» гэж алдаршсан Дандарын хүү Чимэд цэргийн алба хааж ирээд гэр барьж гэргий авахынхаа өмнөхөн адуугаа Тавхан хан уулын аманд хэд хоног бэлчээгээд буцах өдрөө ойн цоорхойн нарлаг сайхан энгэрт буга урамдан байхыг ажиглаж байгаад тэр газарт нь очтол баахан өвс гар хадуураар хадсан мэт сул сэвсийж байжээ. Ороо нь орсон буга өвсийг идэхгүй зулгааж тасдаад хаядагийг мэдэхгүй залуу Чимэд хэсэг сул өвсийг авч үнэрлэн зажилж байжээ. Эндээс л хэрэг бишдэж эхэлжээ. «Бугын зуулт» хэмээгдэх өвсийг хүн амандаа хүргэвээс ороо нь орсон буга мэт дур тачаалдаа галзуурч орхидог ажээ. Гэнэт л зүв зүгээр байсан залуугийн сэрэл туйлдаа хүрч хагас газлзуурч эхэлмэгч Чимэд мордон уулын бэлд хонио хариулж яваа эгч дээрээ очтол үеэл эгч нь намрын хайлган цагт морины хөлсийг нь дуслууллаа гэж загнахад өөрт тохиолдсон бүх байдлаа хэлэхэд эгч нь ганзагласан чөдрөө түүнд дэрлүүлээд хурдан түргэн миний дээр гарч хороо тайл гэж тушаах нь тэр. Чимэдийн хувьд маш эвгүй, үеэл эгчтэйгээ унтана гэдэг хамгийн том нүгэл мэт санагдсан ч дур тачаал нь хамаг биеийг нь задалчих мэт санагдан сүвтэй юу ч байсан хамаагүй дураа хангачихмаар болоод байлаа. Тиймээс ч эгчийнхээ хэлсэн үгэнд бараг л баярлах шиг болов. Арай төрсөн эгч нь биш болохоор бас ч гайгүй ээ хэмээн өөрийгөө зөвтгөнө. Чимэд юунаас эхлэхээ мэдэхгүй тээнэглэзэн зогсож байтал эгч түүний эргэлзээг тайлж шууд түүнийг өөр дээрээ татан хэвтүүлэв.

Чимэдийн ч эрхтэн юу нь гантайтал босч эгчийнхээ дээлний товчийг мулталлаа. Эгч нь нүдээ тас анин юу л болбол болог, бас маш их санаа зовсон аятай дээш харан хэвтэнэ. Эгчийнхээ дээлний товчийг мулталж дуусахад эгч нь өөрөө шууд энгэрээ задгайлаад дээлээ дэвсэж өгөв. Эгчийнх нь хоёр том мээм хөхөвчнийх нь цаанаас багтаж ядан томбойх агаад Чимэдийн сэрэл ч туйлдаа хүртэл аслаа. Эгчийнхаа нуруун доор гараа оруулж хөхөвчийнх нь түгжээг мултлах гэж оролдоход эгч өөрөө тайлж өгөн бэлтгэлээ. Чимэд хөхөвчийг нь сөхөж эгчийнхээ цээжийг нүцгэлэв. Эгчийнх нь хоёр том хатуухан хөх нь илүүлж таалуулахыг хүлээх мэт өмнөөс нь ягааран туяарч харагдлаа. Чимэд хэсэг эргэлзэн зогтусхад эгч нь
-Чи хүссэнээрээ л хий. Бугын зуулгыг ингэж дарахгүй бол галзуу тачаалдаа ухаанаа алдсан хүн эрхтэнээ тасар татчихсан явдал ч байдаг юм хэмээн анхааруулав. Чимэд нээрээ л ийм хүнд байдалд орчихсоноо одоо л нэг юм ойлгов. Тэгээд эгчийнхээ уруул, хүзүүг озон таалахад эгч нь хариу барилаа. Дараа нь хөхийг нь илэн таалахад эгч нь таатайяа гиншин орь дуу алдах аж. Чимэд бушуухан л нөгөө ажлаа хиймээр санагдаж эгчийнхээ дотоожийг тайлахаар зүтгэлээ. Дотоожных нь цаанаас умдагнийх нь үс харлан гурвалжилж харагдах агаад эгч нь хүн л юм хойно сэрэл нь хөдөлсөн бололтой шингэн зүйл ялгаран гарч дотоожийг нь норгосон үзэгдэнэ. Чимэд дотоожийг нь тайлахад эгч нь ичингүйрсэндээ гуяа тас хавчиж умдаг юугаан хоёр гараараа хаалаа. Чимэд эрхтэнээ түүнийх рүү чиглүүлэхэд эгч нь «Минийхийг битгий хараарай, шууд л хийгээд бушуухан тачаалаа тайлж үз» гэж гуйв. Чимэд ч ганцхан хүчтэй олин эрхтнээ лав оруулахад эгч нь дуу алдан гиншээд хоёр хөлөө түүний бөгсөн дээр нь тохлоо. Тэр хоёр бие биенийхээ өмнөөс тосгуулан хөдөлсөөр бараг зэрэг шахуу дур тавив. Чимэдийн хар хөлс нь цутган бүх бие нь хэвийн байдалд орсон боловч эгчийнхээ нүүрийг эгцлэн харж чадахгүй байлаа. Yеэл эгч нь «ийм аюул тулгарсан үед садан төрлүүд чөдөр дэрлүүлдэг домтой юм. Чи айх ичих явдалгүй» гэж тайвшруулжээ. Муу үг модон улаатай гэгчээр малд явж байсан хоёр хүн тэдний үүлэн борооны ажлыг дурангаар хараад намрын түймэр мэт хов живийг нутаг даяар тараажээ. Чимэдийн эхнэр болохоор сүй тавьсан бүсгүй нь сууж нийлэхээс татгалзан уйлан хайлахад түүний саналыг аав ээж төрөл садангийнх нь дэмжиж байлаа. Яг энэ эгзэгтэй үед нутгийнхандаа номч мэргэнээрээ олонд шүтэгдсэн өвгөн ламтан болсон үйл явдлыг судлан үзээд Чимэд болчимгүйгээсээ аюулд учирч, үеэл эгч нь ухаалгаар аюулыг зайлуулан буян үйлдсэн гэсэн дүгнэлт гаргаж ламтан өрөө ариутгалын ном айлджээ. Ингээд шинэ гэр барих, гэрлэлт харим найр товолсон өдрөө ёс төртэй болж өнгөрчээ. Бугын зуулт гэж ийм аймшигтай зүйл байдаг ажээ.