Монгол залуус минь баяртай. Сайн уу, хятад эрчүүд ээ

Хүн ам цөөтэй манайх шиг нь байтугай олон зуун саяар тоологдох иргэнтэй улс орнууд хүртэл урилгагүй зочдод найр тавьдаггүй. Гэтэл манай улсын хаалгыг хэн дуртай нь онголзуулж, орж гарч байна. Монгол, Хятад улсын иргэд хоорондоо 30 хоногийн хугацаагаар визгүй зорчих эрхтэй. Энэ журмын дагуу зочилж буй өмнөд хөршийн иргэд хөнжил гудсаа үүрч, хоол хүнсээ чирээд ирж байна. Хөнжил гудсаар яах нь вэ.

Тэд бүгдээрээ Монголын сайхан орноор хөндлөн гулд аялаж, хэц дэрлэж хээр хонох гээгүй нь тодорхой. Тэгээд ч манай улсад ирдэг тоотой хэдэн жуулчдын дунд хятад иргэд бараг байдаггүй. Манайд ирж буй хятадууд мөнгөө өсгөж, хууль бусаар ажиллахаас бус аялж жуулчлах нь үгүй.

Гадаадын иргэний эрх зүйн байдлын тухай хуульд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хувийн хэргээр удаан хугацаагаар болон байнга оршин суугч, цагаач гадаадын иргэдийн тоо Монгол Улсын харьяат хүн амын нэг хувь байж болно гэжээ. Албан ёсны зөвшөөрөлтэй гадаадын иргэдийн тоог авч үзвэл сүржигнээд байх юмгүй мэт. Үнэндээ тийм биш. Цагаач, байнга оршин суугч, удаан хугацаагаар оршин суугчтайгаа нийлээд бидний дунд гадаадын 25 мянгаас илүүгүй хүн байж болно. Гэтэл удаан хугацаагаар оршин сууж байгаа хүн хэд байгааг хэн ч мэдэхгүй. Багцаалсан тойм тоо хэлэхээс, яг таг тоо гаргах боломжгүй. Өргөн уудам нутгийн маань талаар нэг тарсан харийнхныг байтугай, өөрийн хүн амынхаа тоог бодитоор гаргаж чаддаггүй.

Үүнээс гадна дээрх 25 мянган хүний 0.33 хувь нь нэг улсын иргэн байхыг зөвшөөрдөг. Уг нь хууль ийм ч Монголд байгаа иргэдийн 90 хувь нь хятад, үлдсэн нь орос, солонгос, вьетнамчууд. Хөнжлөө үүрч, нийвий бариад вагон вагоноороо наашаа цувж байгаа хятадуудыг Замын-Үүд дээр шалгахад визийн, паспортын зөрчилтэй ганц хоёрхон хүн таарч байгаа аж. Тэднийг буцаагаад бусдыг нь хил нэвтрүүлэхээс өөр аргагүй. Харваас барилга дээр ажиллахаар бүх бэлтгэлээ хангасан хар ажилчид. Тэглээ гээд 30 хоногийн хугацаанд визгүй зорчих журмын дагуу орж ирж байгаа болохоор буцаах ямар ч шалтгаангүй тул яаж ч чадалгүй нэвтрүүлж байгаагаа хил хамгаалагчид ярьж байна. Тэд 30 хоногтоо буцахгүй нь тодорхой. Хаваржин, зунжин монгол залуусын хоолыг булааж, барилга нэртэй оршуулгын газар босгож, охид чангааж байгаад намар оройхон буцна. Гэхдээ бүгд биш. Толгой нь эргэсэн эмэгтэй олдвол нөхөр нь гэсэн нэр зүүгээд үлдчихнэ.

Монголд зөвшөөрөлтэй ажиллаж байгаа гадаадын иргэдийн 17353 буюу 93.8 хувь нь эрэгтэй, 1151 буюу 6.2 хувь нь эмэгтэй байна. Харин зөвшөөрөлгүй, ажил хийхээр ирж байгаа гадаадынхан бүгд эрчүүд. Харийн эрчүүд Монгол руу цувж, харин зөрүүлээд бид залуусаа хүний нутаг руу үднэ. Өнгөрсөн жил гэхэд БНСУ руу 12 мянган залуугаа илгээхээр бүртгүүлсэн. Тэдний олонх нь эрэгтэй. Эхнээсээ эхнэр хүүхэд, найз охидоо орхиж явсаар одоо бараг бүгд зорьсон газартаа оччихсон. Бүртгүүлж чадвал тэнгэрийн од шүүрсэн мэт догдолж, эрүүл мэндээрээ тэнцсэндээ баярлаж, аз таарлаа хэмээн олзуурхна. Энэ нь тэдний хувьд өнөөдөр аз ч Монголын хувьд эз.

Эрүүл мэнд, ажлын чадвар, солонгос хэлний мэдлэг гээд олон шалгуураар залуусаа шигшиж, шилж аль сайныг нь харьд илгээсээр ард нь эх орон, эмэгтэйчүүд нь эзгүйрч үлдэв. Харьд одсон эрчүүдийн маань орон зайг эзлэхээр хятад эрчүүд Монгол руу цувсаар. Гэхдээ шигшигдэж явсан залуусын маань оронд ажлын чадваргүй, мэргэжил, боловсролгүй, арьс өнгөний элдэв өвчтэй, харанхуй бүдүүлгүүд нь эх оронд маань ирж тухлахыг яана.

Төрөө төвшин байлгаж, түмнээ ядуурлаас аварна хэмээн ард түмэнд ам өчиг өгдөг алтан амтай түшээд сонгуулиар “Та бүхэн намайг сонговол төчнөөн хүнийг гадаадад явуулна. Тэр хэрээр та нарын амьдрал сайжирна” хэмээн амладаг моод газар авлаа. УИХ-ын 2004 оны сонгуулиар ингэж амлаагүй нэр дэвшигч нүдний гэм байсан даа. Хэлсэндээ хүрч, тойргийнхоо сонгогчдыг хүний нутагт боол болгож явуулсан нь бас олон.

Харьд одсон залуус хүний нутагт хүнд хүчир ажилд нухлагдаж, биегүй болоод ирэхийг, ар гэр нь ханхайж хоцрохыг, эх орон нь харийнхнаар дүүрчихсэн байхыг тэр алтан амтнууд мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа. Тэгсэн хэрнээ л “Та нарыг боолын хөдөлмөр эрхлүүлнэ” гэж хэлж зүрхэлсэн л юм. Төр түшилцэх гээд байгаа хүмүүс тийм зүйл амлаж, улс үндэстнийхээ аюулгүй байдлыг алдагдуулахад гар бие оролцсон. Ажлын байр бий болгож, ядуурлыг бууруулж чадахгүй болохоороо тийм арчаагүй зүйл амласан нь гашуун үнэн.

20 монгол ажилчинтай аж ахуйн нэгж, байгууллагад гадаадын нэг л иргэн ажиллахыг зөвшөөрдөг. Засгийн газрын энэ оны хоёрдугаар сарын 27-ны 75 дугаар тогтоолоор гадаадаас авах ажиллах хүч, мэргэжилтний тоог тогтоожээ. Үүгээр бол 50 хүртэлх сая төгрөгийн дүрмийн сантай, 100 хүртэл ажилчинтай барилга угсралтын компани гадаадын 25 ажилчин авч ажиллуулах эрхтэй. Хамгийн дээд тал нь 50 хүнийг ажиллуулахыг зөвшөөрсөн байна. Гэхдээ энэ нь 501-ээс дээш сая төгрөгийн дүрмийн сантай, 501-ээс дээш тооны ажилчинтай компанид хамаатай.

Барилгын компаниуд энэхүү тогтоосон тоог баримталдаггүй. Бүх ажилчин нь хятад байх нь жирийн үзэгдэл. Өнгөрсөн жил гэхэд Гадаадын иргэн, харьяатын асуудал эрхлэх алба, цагдаа, тагнуулын байгууллагатай хамтран барилга дээрээс нэг удаад зуу, зуугаар нь гадаадын хууль бус ажилчдыг илрүүлж, албадан гаргаж байв. Өнгөрсөн гуравхан сарын хугацаанд гэхэд визийн хугацаа дууссан хэрнээ буцахаас зайлсхийсэн Хятадын 1837, Вьетнамын 23, ОХУ-ын тав, БНСУ-ын 11, Киргыз, Украйны нийт 1890 хүнийг албадан буцаажээ. Барилга, газар шорооны ажил зогссон хөхөө өвлийн хүйтнээр ийм олон хууль бусчууд илрэв. Гэхдээ илэрч, баригдсан нь л энэ болохоос тэднийг нуун далдалдаг монголчуудын халхавч дор хэд нь үлдэж, хүүхнүүдийн өвөрт хэд нь нуугдаа бол.