Хардалт

Хайртай бол хартай гэдэг үгийг бид мэдэх билээ. Хардах, хардуулах хоёрын аль алинд хэцүү байдаг тул хардаж сэрдсэн харилцаа хэнд ч таатай байдаггүй. Ер нь хардалт гэж юу болох, ийм мэдрэмж хүнд яагаад төрдөг талаар сонирхъё.

Гэр бүлийн хосын нэг нь өөр хүнтэй харилцаа тогтоосноос (бодит эсвэл, бодит бус таамаглал байж болно) нөгөөд нь илрэх сөрөг сэтгэл хөдлөлийг хардалт гэж тодорхойлсон байна. Анхдагч харилцаа оршин тогтноход гэр бүлээс гадуур тогтоосон харилцаа аль хэр аюултай байхаас хардалтын хэмжээ шалтгаалдаг байна.

Хардалт нь хүмүүсийн дотно харилцаанд хил, хязгаар тогтоох нэгэн арга зам болдог гэж нийгэм судлаачид үздэг байна. Өөрөөр хэлбэл, аливаа нийгэмд эрхэмлэгддэг харилцааг эвдэхгүй хадгалахад хардалт зохих үүрэгтэй ажээ. Тэр ч утгаараа гэр бүлийн хардалт нь аль ч нийгэмд байдаг гэж нийгэм судлаачид үздэг. Ялангуяа гэр бүлийн хүмүүсийн хамгийн хувийн бөгөөд нандин харилцаа болох бэлгийн харилцаанд гаднаас аюул заналхийлэх тохиолдолд маш хүчтэй хардах сэтгэл хүнд үүсдэг байна.

Хардалт нь мөн хүйсийн хувьд ялгаатай байдгийг судлаачид ажиглажээ. Эхнэрээ өөр хүнтэй бэлгийн харилцаа үүсгэх вий гэж эрэгтэй хүн харддаг байхад нөхрөө өөр эмэгтэйд сайн болох вий гэхээс эмэгтэй хүнд хардах сэтгэл төрдөг ажээ. Үүнийг эрэгтэй хүний үр удмын цусыг “цэвэр” үлдээх гэсэн байгалийн зөн совинтой холбож тайлбарладаг байна. Харин эмэгтэй хүний хувьд нөхрөө өөр хүүхэнд сайн болбол үр хүүхэд, гэр бүлдээ зориулдаг нөөц баялаг нь багасна гэж эмээснээс харддаг гэж үздэг ажээ.

Хардалт яагаад нийтлэг байдаг вэ? Хартай нөхөр эхнэртээ өөр эрэгтэйг ойртуулахгүй байснаар өөрийн үр удмаа “цэвэр” үлдээдэг бол хартай эмэгтэй нөхрөөсөө илүү эд баялагхүртэж үр хүүхдээ эсэн мэнд өсгөдөг байна. Ийм учраас хардалт их бага хэмжээгээр дотно харилцаанд байх шалтгаан байдаг гэж нийгэм судлаачид үздэг. Харин хардах сэтгэл сэргэхэд хоёр өөр нөхцөл байдал үүсэхэд хүргэдэг болохыг нэгэн судалгаа харуулжээ.

Аз жаргалтай гэр бүлийн хосууд сэтгэл тайван, амьдрах урамтай, өөртөө итгэлтэй байдаг. Харин хүний өөртөө итгэх итгэлд гадны “аюул” учирвал хардах сэтгэл сэргэнэ. Тухайлбал, хайртай хүн нь өөр хүнийг сонирхож буй нь мэдэгдвэл “Тэр надаас илүү түүний сэтгэлийг булааж байна” гэдэг бодол төрдөг нь өөрийгөө голоход хүргэж болно. Энэ үзэгдэл гэр бүлийн хардалтад зонхилдог бөгөөд өөртөө итгэх итгэл тааруу хүмүүс ийнхүү хардаж, сэрдэх нь илүү байдаг гэж судлаачид үздэг.

Дараагийн нөхцөл байдал нь дээрхээс арай хүнд, хайртай хүнээ алдчих вий гэхээс хардалт төрдөг байна. Хүн өөрийн хүсэж, хайрлаж байсан хүнээ алдана, хамтдаа хийж бүтээсэн бүх сайхан зүйлсээ нураана гэж бодоход хардах сэтгэл төрөх нь зүйн хэрэг билээ. Нөгөөтэйгүүр, гэрлэсэн хосын ойр дотны болон ажил төрлийн хүрээний нь хүмүүсийн гэр бүлийн асуудал, салалт зэрэг нь зарим гэр бүлийн хосуудад хардалт төрүүлэх сэтгэл зүйн нэгэн шалтгаан болно.

Харин судлаачдын үзэж буйгаар хардалт нь гэнэт эхэлдэг боловч тодорхой хэдэн үе шатыг дамждаг ажээ. Эхлээд хүн гэр бүлийн харилцаанд аливаа нэг аюул нүүрлэж буйг мэдэрч, өөртөө итгэх итгэл алдран, улмаар юу болоод буйг тогтоодог байна. Дараа нь үүсээд буй “аюулын” талаар сэтгэл хөдлөлд автдаг ба энэ нь маш огцом, хүчтэй бухимдал болон яваандаа болж буй нөхцөл байдлыг дахин үнэлж, юу хийхээ шийдэх гэсэн хоёр үе шатаар илэрдэг ажээ. Энэ үед “тун аюултай” гэж үзэж байсан нөхцөл байдал нь арай хөнгөрч “хэцүү асуудал” мэт санагдах тул анх үүссэн хүчтэй бухимдал бага зэрэг тайлагдана.

Ийнхүү үүсээд буй нөхцөл байдлыг хэрхэн шийдвэрлэх гэж байгаагаас болж хардаж буй хүмүүс янз бүрийн зан үйл хийдэг. Зарим хүн хайртай хүнтэйгээ илэн далангүй ярилцаж, эвээр зохицуулахыг оролдоно. Энэ үед хос хоёр өөрсдийн харилцааны доголдож байгаа асуудлыг тогтоох, шийдвэрлэх арга замын талаар ярилцах боломжтой болох бөгөөд улмаар харилцаагаа улам сайжруулж болно.

Зарим хүний хувьд хардалт нь хүсээгүй үр дагаварт хүргэж болно. Өөртөө итгэх итгэл буурснаас сэтгэл гутрах, архи тамхи хэрэглэж, улмаар амиа хорлоход ч хүргэж болно. Эсвэл уур хилэнгээ барилгүй, гэр бүлийн хүнээ, эсвэл түүнтэй холбогдсон хүнийг зодож нүдэх зэргээр хүч хэрэглэх, зарим тохиолдолд хүн амины хэрэг гарахад хүргэдэг билээ.

Хардалтаас үүдэн хүний амь хохирдог жишээ олон байдаг нь “хар ихэдвэл өвчин болно” гэсэн яриа үүнээс улбаатай байх талтай.

SOURCE: Хүний бэлгийн амьдрал