Эхнэрийн захидал

Нобелийн шаналт зохиолч Рабиндранаф Таагүрийн нэгэн бүтээлийг эмэгтэйчүүдийн баярыг тохилдуулан орчуулан хүргэж байна. Уг нь энэ өдөр эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр. “Эхнэрийн захидал” нэртэй энэхүү өгүүллэг бүсгүй хүний эрх чөлөөний тухай өгүүлсэн гайхамшигт бүтээлүүдийн нэг билээ.

Бид гэрлээд арвантаван жил болжээ. Гэсэн ч өнөөдрийг хүртэл чамд ганц удаа ч захидал бичиж байсангүй. Би үргэлж чиний дэргэд байж, бие биедээ захидал бичих хүртлээ холдож үзээгүй болохоор тэр. Одоо би Пури хотод аялж явна. Аялал маань гэгээрэл, ухаарлын аялал. Харин чи ажилдаа дарагдаад албан өрөөндөө сууж байгаа.

Би бол танай гэр бүлийн отгон бэр. Өнөөдөр арвантаван жил өнгөрсний хойно тэнгисийн эрэг дээр ийн зогсож байхдаа бурхан тэнгэр надтай үргэлж хамт байсныг ойлгоод  зориг зүрх орон захидал бичлээ. Авга ах чинь, чиний найз Ниродтай цуг отгон бэрийн царайг анх харахаар манай гэрт ирэхэд би 12 настай байсан. Манайх галт тэрэгний зогсоолоос 20 орчим миль газарт үхэр тэргээр бартаатай замаар явж байж хүрэх бөглүү тосгоны айл. Ууган бэр нь царай муутай болохоор ээж чинь дараагийн бэрээрээ хөөрхөн охин сонгохоор үнэхээр их хичээсэн билээ. Аавын царайд баярын мишээл тодорч, ээж бурханд талархан залбирч эхэлсэн. Охиныхоо царайлаг төрсөнд талархаад. Харин тэр хөөрхөн охин нь өөрөө тэгтлээ баяр хөөртэй байгаагүй юм. Хэчнээн үзэсгэлэнтэй байлаа гээд эмэгтэй хүн өөртөө итгэлтэй, бардам байж чадна гэж үү? Цээжинд минь чулуу зоох шиг тэр дөрвөн нүднээс зугтах газар надад байгаагүй ээ.

Хурим болж, би танай гэрт амьдрахаар ирсэн. Тэнгэр хүртэл эмгэнэн гашуудаж байх шиг санагдсан. Тэр гэрийн эмэгтэйчүүдийн шалгуурт бол би үл тэнцэх муу охин. Харин тэд хөөрхөн гэдгийг минь хүлээн зөвшөөрдөг байлаа. Гэхдээ хөөрхөн байх юунд хэрэгтэй юм бол оо гэж би гайхдаг байсан. Царайлаг байлаа гээд танай гэрийнхэн намайг хайрлаагүй шүү дээ. Гоо үзэсгэлэнтэй гэдгийг минь та нар тэгсхийгээд мартсан. Гэхдээ хөөрхнөөс гадна хэрсүү ухаантай гэдгээ би та нарт алхам тутамдаа сануулдаг байсан. Оюун ухаан миний дотор дэндүү гүн гүнзгий амьдарч байсан болохоор энэ олон жилийг танай гэрт боомилулсан мэт өнгөрүүлсэн ч бүдгэрч алга болоогүй юм. Ээж минь миний ухаанаас айдаг байсан. Эмэгтэй хүн ухаантай байж болохгүй гэж боддог байсан. Зан заншил, шашин шүтлэг, уламжлал гээд тоо томшгүй олон “болохгүй”-д баригдан амьдардаг хүн өөрийн оюун ухаандаа хөтлөгдөж эхэлбэл тойрон бүчих олон хэрмэн хана руу духаараа мөргөн хөсөр унах болно гэж үздэг байсан. Тэглээ гээд би яахав дээ. Бусад эхнэрүүдэд өгөөгүй тэр хэрсүү ухаанаа бурхан багш гэнэ алдаад надад дэндүү их хайрлачихсан юм чинь. Танайхан намайг том зантай, эрээ цээргүй, эх захгүй охин гэдэг байсан. Хорон гашуун үгээр хорссон сэтгэлээ тайвшруулдаг байсан биз. Тэгж доромжилж байсныг чинь уучилж байна аа, одоо.

Гэр орны эцэс төгсгөлгүй ажлаас өөр зүйл надад байсан. Та нарын хэн ч тэрийг мэдэхгүй. Нууцаар шүлэг бичдэг байсныг минь нэг нь ч гадарлаагүй. Тэнд миний эрх чөлөө нуугддаг байсан юм. Минийх гэж өмчлөх эрх чөлөө минь. Арвантаван жилийн хугацаанд хэн ч намайг шүлэгч гэдийг мэдээгүй.

Охин минь дөнгөж төрөөд нас барсан. Хэрэв амьд байсан бол хязгааргүй их аз жаргалыг надад бэлэглэж, би эх хүн болох байлаа. Охин минь надад үдшийн гялаан од шиг агшин зуурын гэрэл гэгээг бэлэглэчихээд яваад өгсөн. Тэгээд харанхуй амьдрал ахин үргэлжилсэн. Хормын төдий гэрлийг мартаад үүрдийн харанхуйд үхтлээ амьдрахыг шийдсэн бол өдийд би ингээд захидал бичээд суухгүй байлаа. Салхинд үлээгдсэн ганц жижиг үр чулуун ханыг ч түрэн ургах аварга модыг соёолуулж чаддаг билээ.

Том ахын чинь авгайн дүү Биндү охин ээж нь өнгөрөөд харж хандах хүнгүй болоод танайд ирсэн. Эгчийгээ бараадсан хөөрхий охин. Танайхан бүгд тэр охиныг ад үзсэн. Нөхрөө дургүйцмэгц төрсөн эгч нь хүртэл түүний ирсэнд аягүйцсэн дүр эсгэсэн. Дотор сэтгэлдээ асаж байсан дүүгээ гэх сэтгэлээ тэр илэрхийлж гаргахаас айсан. Тэр үнэхээр үлгэр жишээ сайн эхнэр байлаа. Өөрийнхөө сэтгэлийг нуух гэж өнөө муу дүүгээ хэчнээн нүд үзүүрлэсэн гээч. Энэ бүхэн надад гунигтайгаас илүү ичгүүртэй санагдсан. Хөөрхий охин толгой хоргодохын эрхээр эцэс төгсгөлгүй ажил хийдэгсэн. Түүнийг би өрөөндөө амьдрахыг зөвшөөрсөн. Төрсөн эгч нь дургүйлхсэн дүр эсгэсэн ч сэтгэлдээ баярлаж, санаа нь амарч байхыг би мэдэрсэн. Танайхан бүгд уурласан. Ялангуяа чи. Биндүгийн намайг гэх хайраас би өөрийгөө олж хардаг байлаа. Гэрт чинь хулгай гарахад та нар нэгэн дуугаар түүнийг сэрдсэн, эзэн нь өөр хүн байсан. Дараа нь хөөрхий охиныг нөхөрт гаргасан. Уйлсаар явсан охин уйлсаар оргоод ирсэн. Суусан хүн нь сэтгэцийн өвчтэй хүн байсан болохоор. Та нар мэдсээр байж түүнийг тийм хүний эхнэр болгосон. Тэгэхэд танай гэрийнхэн юу гэж хэлсэн гээч. “Эмэгтэй хүн бол эмэгтэй хүн. Сүйт залуу өвчтэй байна уу, эрүүл байна уу эцсийн эцэст эр хүн шүү дээ” гэж хэлсэн.

Хадмууд нь хойноос нь ирж, хэрүүл тэмцэл хийхэд би Биндүг өгөхгүй гэж зүтгэсэн. Гэсэн ч хөөрхий амьтан надад төвөг болохвий гэж айгаад өөрөө яваад өгсөн байсан. Нэг удаа эрэгтэй дүү маань надтай ирж уулзсан. Би түүнтэй Биндүг хадмынхаас нь хулгайлах тухай ярилцаж байсан юм. Тэгэхэд чи өрөөнд орж ирээд “За бас ямар бүтэхгүй юманд биднийг хутгах гэж байна?” гэсэн. “Бүтэхгүй зүйл гэвэл би танайд ирсэн өдрөөс л эхэлсэн. Тэр харин та нарын өөрсдийн чинь л хийсэн ажил шүү дээ” хэмээн хариулсан. “Биндүг авчраад хаа нэгтээ нуучихсан юм биш биз?” гэж чи асуусан. “Хэрвээ Биндү энд ирдэг л юм бол мэдээж би нууж, хамгаална. Гэхдээ тэр хэзээ ч ирэхгүй. Тиймээс битгий ай” гэсэн. Дүү маань хэдэн өдрийн дараа Биндү дахин оргоод холын хамаатныдаа очсон боловч цаадуул нь хадмынд нь буцаагаад аваачсан тухай олж сонссоноо хэлсэн. Хөөрхий охин хэчнээн зовж байгааг мэдэрч билээ.

Өөр хот руу мөргөлд явахаар шийдсэнээ хэлэхэд минь чи яасан их баярласан гээч. Намайг аягүй бол энд байгаад Биндүтэй холбогдоод дахин хэл ам татална гэж айсан биз. Гэсэн ч миний төлөвлөгөөг та нар мэдээгүй. Би дүүгээрээ Биндүг хулгайлуулаад хамт оргох гэж байсан юм. Лхагва гаригийн Пури орох галт тэргэнд ямар ч байсан Биндүг суулгаарай гэж дүүдээ захисан. Гэтэл маргааш нь дүү маань ирсэн. Царай нь баргар. “Эгч ээ, урьд шөнө Биндү өөрийгөө шатаачихаж” гэсэн. Хөөрхий охин одоо л нэг юм амарч. Түүний амьдрал тэр чигтээ там байсан. Үхэхдээ хүртэл тэр хүмүүсийг уурлуулсаар явж. Шатаж үхэхийг муу ёр гээд та нар бүгд сэжиглэж байсан. Амьд байсан бол түүний зовлон аль хүртэл үргэлжлэх байсан бол? Одоо би энэ хотод ганцаараа сууж байна. Биндү энд ирэх шаардлагагүй болсон. Гэвч би танай гэрт буцаж очихгүй. Тэнд эмэгтэй хүн байхын зовлонг би хангалттай амссан. Дахиад хэрэггүй. Энэ чивэлт амьдралаас илүү агуу зүйл бас байдаг гэдгийг та нар мэдэхгүй. Үхэл юунаас ч хүчтэй. Одоо Биндү та нарын хэнд ч дийлдэхгүй. Өрөвдөлтэй охин, өвчтэй эрийн эхнэр биш. Түүнийг хорьж дийлэх юу ч үгүй. Тэр эрх чөлөөнд нь бас төгсгөл гэж үгүй. Тэр бяцхан охин өөрийгөө галд шатаан эрх чөлөөнийхөө тэмцэх зоригийг минь өрдөж өглөө. Түүний асаасан жижгхэн гал түймэр мэт миний дотор дүрэлзэж байна. Танай гэрийн харанхуй манан дунд сохорсон мэт сууж байхад минь Биндү ирж, тэгээд эцэст нь замыг минь гэрэлтүүлж өгчихөөд явлаа. Амиа хорлох гэж байна битгий  санаарай. Би үхэхгүй. Битгий ай. Амьд үлдэнэ. Бурхан бүгдийг алагчлалгүй ивээдэг гэдэгт итгэж байна. Намайг ч бас.

Танай гэрийн отгон бэр байсан Мринал