“Мартын тайз”-ны ард

Гуравдугаар сарын найман бол дэлхий даяар эмэгтэйчүүдийн ололт, амжилтыг жил бүр тэмдэглэдэг өдөр. Манай улс энэ өдрийг бүх нийтийн баяр, амралт болгосон цөөхөн орны нэг.

Мөн мартын 8-нд эмэгтэйчүүдийн нийгэм дэх байр суурийг дээшлүүлэх, эрэгтэйчүүдтэй ижил тэгш эрхтэй болгоход тухайн улс орон ямар дэвшил гаргаж буйг дүгнэдэг. Энэхүү дэвшилд оролцон гарамгай амжилт гаргасан зоригт бүсгүйчүүдээ магтан дуулж, энгийн бус гавьяа байгуулсан эгэл жирийн эмэгтэйчүүдээ алдаршуулах сайхан боломж. Өнөөдөр бид НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож, Судан улсад ажиллаж буй цэрэг-бүсгүйчүүдээрээ бахархаж байна.

Монгол Улсын хүн ам хурдацтай өсөж, эдийн засгийн хөгжил тогтвортой биш, ажилгүйчүүдийн тоо буурахгүй, ажил олох гэж гадаад руу явагсдын тоо нэмэгдэхийн хэрээр эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэл, гэмт хэрэг өсөх боллоо. Ялангуяа гэр бүлийн хүчирхийлэл бүхний цаана эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд дийлэнхдээ хохирч, олон хүн амь насаа алдаж байна. Хүчирхийллийн эсрэг хууль журмаа чангалж, төрийн болон төрийн бус байгууллага олноор бий болж байгаа ч үр дүн нь хангалтгүй.

Тийм учраас эмэгтэйчүүдийн баярын энэ өдөр гэр бүлийн хүчирхийллийн талаар нийгэм даяараа дахин нэг хэлэлцэх шаардлагатай юм. Ийм хэлэлцүүлгийг өрнүүлэхийн тулд Мартын 8-ны баярын маяг, хэлбэрийг нь алгасаж, агуулга талаас нь буюу “тайзны ард” гарч харах учиртай.

ГЭР БҮЛИЙН ХҮЧИРХИЙЛЭЛ

Цагдаагийн ерөнхий газрын гаргаснаар 2010 онд гэр бүлийн хүчирхийллийн 284 гэмт хэрэг бүртгэгдсэнээс есөн хүн нас барж, 225 хүн гэмтэж байсан бол энэ тоо жилээс жилд өссөөр 2016 онд 1,449 гэмт хэрэг бүртгэгдэж, 18 хүн нас баран, 1,217 хүн гэмтсэн гэнэ. Зургаахан жилийн дотор гэмт хэрэг тав, амь алдсан хүний тоо хоёр, гэмтсэн хүний тоо тав дахин нэмэгдсэн гэсэн үг. Сүүлийн долоон жилд гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас 104 хүн нас баржээ.

Үүнд амиа хорлогсдын тоог оруулаагүй, ер нь хүчирхийллээс болж яг хэчнээн хүн гэмтэл авч байгааг бүрэн тогтоох боломжгүй аж. Хамгийн гол нь нас барсан 104 хүний наян хувь нь өөрийгөө хамгаалуулах гэж эцсийн өдрөө хүртэл хуулийн байгууллагуудад хандаж явсан тухай Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвийн захирал Д.Энхжаргал 2016 оны аравдугаар сард “Дэфакто” нэвтрүүлэгт орох үеэрээ ярьсан нь олон хүний хувьд түгшүүрийн дохио болсон юм. Энэ баярын өдөр гэхэд л хэчнээн олон монгол эх, үрс, эгч дүү нар маань энэрэл, хамгаалал та биднээс хайж яваа бол оо.

Сүүлийн долоон жилд гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас 104 хүн нас баржээ.

Гэр бүлийн хүчирхийллийг хүний нэр төр, хувийн нууцтай холбоотой, дотоод асуудал гэж тооцдог учраас тархцыг нь мөсөн уултай адилтгадаг. Мөсөн уулын арван хувь буюу зөвхөн орой нь нүдэнд ил, харин үлдсэн ерэн хувь нь усан дотор, нүднээс далд байдаг. Гэр бүлийн хүчирхийллийн тоо нь дээрхээс наад зах нь арав дахин их байх магадлалтай. Тэгээд ч манай улсад үндэсний хэмжээнд гэр бүлийн хүчирхийллийг судлах, тархцыг нь илрүүлэх, шалтгааныг нь ангилах ажил хийлгүй явж иржээ.

Гэр бүлийн хүчирхийлэл гэдэг зөвхөн эхнэр, нөхрийн хоорондын асуудал биш бөгөөд эрэгтэй ч, эмэгтэй ч бай, олон мянган ахмад настан, хүүхдүүд өртсөөр байна. Ахмад настнуудад учирч буй нь эдийн засгийн агуулгатай. Хүүхдийнхээ дарамтад байнга ордог, тэдний шахалтаар тэтгэврийн мөнгөө барьцаалан олон сараар зээл авах, эд хөрөнгөө зарж хүүхдүүддээ мөнгө өгөх, эсвэл банкны барьцаанд тавиулах зэрэг нь түгээмэл болжээ. Итгэмжилсэн тохиолдолд банкууд тэтгэврийн мөнгийг хүүхдэд нь өгөөд байгаа нь асуудал дагуулдаг.

Мөн “хамтран амьдрагч” гэх хэв маяг өргөн тархаж, гэрлэлтээ батлуулаагүй хүмүүсийн өмч хамгаалалт муутай байна. Ялангуяа олсон орлогоор нь өмчийн хувийг тооцоход хүүхэд гаргасан, бойжуулсан хугацаа хамардаггүй учир эмэгтэйчүүд олноороо хохирсоор ирэв.

Монголчууд уламжлал гэх халхавчин доор олон бусармаг үйлдлээ чихэхийг оролдож, эмэгтэй хүн бүхнийг тэвчих ёстой гэх үзэл манай нийгэмд бат бөх оршсоор буйг тэдний эрхийг хамгаалах байгууллагууд онцолж байна.

ЭСРЭГ АРГА ХЭМЖЭЭ

Гэр бүлийн хүчирхийлэл газар авч, хохирогчдын тоо өсөхийн хэрээр нийгмийн сөрөг үр дагавар нэмэгдэх болсныг төр засгаас анхаарч, холбогдох хууль журам гарган, сахиулах оролдлого хийж ирэв.

Төрийн бус байгууллагуудын шаардлагаар 2004 онд УИХ Гэр бүлийн хүчир-хийлэлтэй тэмцэх бие даасан хууль баталсан боловч бусад хуульд холбогдох өөрчлөлтүүд хийж чадаагүй учир бүрэн сахиулах боломжгүй байсаар арваад жилийг үджээ. Харин cap гаруйн өмнө Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх хуулийг шинэчлэн баталж, хохирогчдыг хуулийн хамгаалалтад авах, гэр бүлийн хүчирхийллийн талаар цагдаа, бусад байгууллагад мэдэгдэх үүргийг иргэд хүлээж, цагдаагийн албаны үүргийг тодорхой болгон, хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийг тусгай хамгаалалтад авдаг, зөрчил, гэмт хэргийг зааглан, ялгаатай хариуцлага хүлээлгэх зэрэг арваад чухал өөрчлөлт оруулаад байгаа юм.

Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвийг 16 аймагт байгуулав. Хоёр ч аймаг хамгаалах байртай болжээ. Орон нутгийн Засаг даргатай хамтран ажиллуулж буй тус төвүүдэд цагдаа, эмч ирж, зохих үйлчилгээ үзүүлж байна. Мөн Японы “Өвсний үндэс” төсөл, НҮБ-ын Хүн амын сангаас хамтран санхүүгийн болон арга зүйн дэмжлэг үзүүлж буй.

Хохирогчид болон гэрчүүд цагдаагийн 102,107, хүүхдийн 108 буюу Хүүхэд, гэр бүл хөгжлийн төвийн утсанд бас хандах болов. Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төвд л гэхэд жилд дунджаар 3,000 гаруй хохирогч ханддаг аж.

Монгол Улсад гэрч ба хохирогчийг хамгаалах зорилгоор Тахарын албыг 2013 онд байгуулсан боловч шинэ Засгийн газар төсөв хэмнэх зорилгоор саяхан татан буулгаж, үүргийг нь цагдаагийн албанд шилжүүллээ. Энэ мэтээр гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэхийн тулд Монгол Улс хууль журмаа чангалж, үүнийг таслан зогсоох, хариуцлагыг чангалахыг оролдож буй ч олигтой амжилтад хүрэхгүй байгааг дээрх тоо, баримт харуулж байна.

Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэхийн тулд эдгээр арга хэмжээгээ үргэлжлүүлэн явуулахаас гадна олон шинэ алхам хийх шаардлагатай. Хүчирхийлэл анх хүний толгойд “төрдөг” учир ийм бодлыг нь зогсоохоос бидний ажил эхлэх учиртай. Нэгэнт л насанд хүртлээ бие биеэ мэддэггүй, мэдлэг боловсрол, үзэл бодол зөрүүтэй хүмүүс учирсан болохоор гэр бүлийн дотор зөрчил гарах нь жам ёсны, хэвийн үзэгдэл гэдгийг хүн бүр хүлээн зөвшөөрч, асуудлыг хүчээр биш эвээр шийдэх нь хамгийн ухаалаг зам гэдгийг мэдэх, ухамсарлах, суралцах шаардлагатай.

Нийгэм нь аливаа хүчирхийллийг хүлээн зөвшөөрдөггүй, хүмүүнлэг, ухаалаг харилцааг бий болгож, хөгжүүлэн бэхжүүлэхийн төлөө урлаг, соёл, боловсрол, хүмүүжлийн үйл ажиллагаагаа чиглүүлэх нь зүйтэй байна.

Хамгийн гол нь нийгэм дэх хүчирхийллийн дийлэнх шалтгаан нь эдийн засгийн угшилтай учир хүн бүр ажилтай болох, түүнийхээ хэрээр орлого нь нэмэгдэх, хувийн хэвшлийн өрсөлдөх чадварыг сайжруулах бүхий л арга хэмжээг авах нь зүйтэй юм.

Товчоор хэлбэл, гэр бүлийн хүчирхийллийг таслан зогсоох тухай бид нийгэм даяар хэлэлцэн, нийгмийн харилцааны цоо шинэ хэв загвар тогтоох шаардлага тулгараад байна. Мартын 8-ны өдөр нь орон даяар энэ тухай тогтож нэг ярилцах, ололт амжилт, алдаа дутагдлаа дүгнэх сайхан боломж олгож буй юм.

Эмэгтэйчүүд нь эрх чөлөөтэй, баяр баясгалантай айл гэр, улс орныг өндөр хөгжилтэй, аз жаргалтай хэмээн үнэлдэг билээ.

Д.Жаргалсайхан
Эдийн засаг, улс төрийн бодлогын шүүмж-нийтлэл