- Админтай холбогдох
- 99110103
- 90001603
- info@cekc.mn
БАЯН-ӨЛГИЙД АМЬДАРДАГ МОНГОЛ ХҮҮХДҮҮД ХҮЧИРХИЙЛЭЛД ӨРТӨХ БОЛЖЭЭ
Хүүхдийн хүчирхийллийн асуудал энэ өдрүүдэд хөндөгдөж байна. Үүнтэй холбоотойгоор үндэсний цөөнх казахуудын амьдардаг Баян-Өлгий аймагт оршин сууж буй монгол хүүхдүүд хүчирхийлэлд өртөж байгаа мэдээллийг олны анхаарлын төвд оруулах нь зөв болов уу.
Баян-Өлгий аймаг 100727 хүн амтай. Хүн амын бүтцийн хувьд өөрийн гэсэн онцлогтой. Нийт хүн амынх нь 93 хувь нь үндэстний цөөнхийн нэг томоохон бүлэг болох казахууд. Үлдсэн долоон хувийг дөрвөд, урианхай, тува, халх зэрэг ястан эзэлдэг.
Гэвч Баян-Өлгий аймагт аж төрж буй халх, дөрвөд, урианхай зэрэг ястаны хүүхдүүдийн эх хэл, төрийн албан ёсны хэлээр сурч боловсрох эрх ноцтой зөрчигддөг болсоор уджээ. Хүний эрхийн Үндэсний Комисс нь Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хүүхдийн сангийн дэмжлэгээр “Бүх нийт боловсролын төлөө!” Иргэний нийгмийн үндэсний эвсэлтэй хамтран 2016 онд Баян-Өлгий аймаг дахь хэлний цөөнх хүүхдийн сурч боловсрох эрхийн хэрэгжилтэд судалгаа хийсэн байна.
Энэ судалгаанд тус аймгийн Өлгий, Булган, Буянт, Цэнгэл, Алтанцөгц гэсэн таван сумыг хамруулж, 9-18 насны 301 сурагч болон 169 эцэг эх, асран хамгаалагч, 85 багш, 11 боловсролын асуудал эрхэлсэн мэргэжилтэн, удирдах албан тушаалтан, нийт 693 хүнийг хамруулжээ.
Судалгаанд оролцсон Өлгий сумын монгол хүүхэд “Манай ангид математик ордог казах багш бид нартай монголоор их тааруухан ярьдаг, харин казах суралцагчидтай казахаараа ярьдаг. Казах суралцагчид ойлгоогүй зүйлээ лавлавал казахаараа тайлбарлаж өгдөг ч, монгол суралцагчид лавлавал асуултад хариулдаггүй”хэмээн ярьсан байна.
Хүний эрхийн үндэсний комисс Баян-Өлгий аймгийн хувьд төрийн албан ёсны хэлээр сургалт чанартай явагдахгүй, хэлний цөөнх хүүхэд зонхилох бүлгийн хэлийг мэдэхгүйн улмаас ангийнхан, үе тэнгийнхэнтэйгээ харилцахад бэрхшээл учрах, хичээлийн заавраа бүрэн ойлгохгүй учир бусдаас сурлагаар хоцрох, үе тэнгийнхэн хоорондоо бие биенээ үндэс угсаа, хэлээр ялгаварлан гадуурхах хандлага түгээмэл байна. Мөн хичээлээс гадуурх секц, дугуйланд явдаг болон явах хүсэлтэй суралцагчдын тухайд угсаа гарлаар гадуурхдаг хүүхдүүдээс айх, тэдэнтэй тааралдахгүй байхыг хичээх зэргээр дугуйлан, секцээ таслах, орхиход хүрч байна.
Мөн зонхилох бүлгийн хүүхдүүдтэй хамт дотуур байранд амьдарч байгаа хэлний цөөнх суралцагчийн хувьд анги дэвших тусам сургуулийн багш, ажилтан, үе тэнгийнхний зүгээс ялгаварлан гадуурхах, зодох, шийтгэх, дээрэлхэх үзэгдэл улам нэмэгддэг. Судалгаанд хамрагдсан нийт багш, сурагчдаас сургууль дээр хүчирхийлэл, ялгаварлан гадуурхалт байгаа эсэхийг тодруулахад тэд “ямар нэг байдлаар байдаг” гэсэн хариулт өгсөн. Түүнчлэн хүчирхийлэл, ялгаварлан гадуурхалтад хэлний цөөнх сурагчид илүү өртөж байгааг асуулга болон ярилцлагаар цуглуулсан баримт нотолж байна гэж үзсэн байна.
Баян-Өлгий аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2014 оны 51 дүгээр тогтоолоор “Хос хэлээр сургалт явуулдаг сургуулийн сургалтын талаар баримтлах аймгийн бодлого, чиглэл”-ийг баталж, хичээлийн агуулгыг дараах байдлаар хүргэхээр төлөвлөжээ.
Хэдийгээр тус аймаг сургалтыг хос хэлээр явуулж байгаа ч багш нарын болон бусад казах суралцагчдын монгол хэлний мэдлэг тааруу байгаагаас болж хичээл заах үед зааварчилгааг эх хэл буюу зонхилох бүлгийн хэлээр ярихыг илүүд үздэг, сургалтын хөтөлбөр, хичээлийн агуулгаа суралцагчийн хэрэгцээтэй уялдуулан анхаардаггүй, багшийн зүгээс өөрт амар хялбар арга замыг сонгодог, казах хэлтэй бусад хүүхэд хичээлд оролцохдоо казах хэлээр ярих зэргээс болж монгол хэлтэй суралцагч хичээлээ ойлгохгүй үлдэх, тэдний суралцах идэвх, сурлагын амжилт буурах зэрэг нөхцөл байдал үүсдэг байна.
Үүнээс гадна судалгаанд хамрагдсан зорилтот бүлгийн 10 суралцагч тутмын 6 нь өөр үндэс угсаа, хэлний ялгаанаас болж сургууль дээрээ ямар нэгэн байдлаар хүчирхийлэлд өртөж байсан бол, бусад 4 суралцагч нь хүчирхийлэлд өртөж байгаагүй гэж хариулжээ. Түүнчлэн зорилтот бүлгийн суралцагчид хүчирхийлэлд байнга (10.3 хувь) болон ихэвчлэн (10.9 хувь) өртдөг гэсэн давтамж нь хяналтын бүлгийн суралцагчдын хүчирхийлэлд байнга (3.3 хувь) болон ихэвчлэн (1.3 хувь) өртдөг давтамжтай харьцуулахад өндөр байна. Анги дэвших тусам хүчирхийлэлд өртөх давтамж хяналтын бүлгийн хувьд буурч, зорилтот бүлгийн хувьд нэмэгдсэн үзүүлэлттэй гарчээ.
Тус аймагт казах хүүхдүүдээс илүү казах багш нар биднийг ялгаварлан гадуурхах нь их байдаг. Жишээ нь казах, монгол 2 хүүхэд муудалцаж маргалдлаа гэхэд хэнийх нь буруу байх нь хамаагүй, үргэлж л монгол хүүхдийн буруу болж таардаг. Багш нар, сургуулийн удирдлагууд яаж ийж байгаад л монгол хүүхдийн буруу болгочихдог тохиолдол олон гардаг байна.
Аймгийн хэмжээнд ерөнхий боловсролын 43 сургуулийн ердөө хоёр нь монгол хэлээр, нэг нь монгол, англи, турк хэлээр, нэг сургууль тува, монгол хэлээр, 33 сургууль казах хэлээр сургалт явуулдаг байна.
Эх сурвалж: МОНГОЛ УЛСЫН ХҮНИЙ ЭРХИЙН ҮНДЭСНИЙ КОМИССЫН ТАЙЛАН
24 Comments
Ug ny bol naad kazakuud chin manai Mongoliin undesten bish shdee. Amidrah gazar bhgui bolohooroo manai ornoos gazar guisan guilgachid ym shuudee. tiim bj dawarsan muusain kazakuud oorsdoo guij guij eh orni gazar shoroond miny amidarchihaad bidniig ul toomsorlodog hen ym uhej bsan muusain hasaguud
lalriin kazakuud uasaa guigajin tsarailjaad bvgd yas mahnasa hulgaich muu muuhai yum hen hiij bn nobshiii kazakuudl hij bnshd hogiii erliiztsen gulugnvvd kazakstan ulsaa urgujvvleed bgamu hasham yu we100000 hol dawtla vrjeed yatsan malnuud we kazak hvmvvs uasa mgl-chudas nobshiin yaj yum olj doloojhu gsen nohoi sanaatai bdim bnlee umhi sanatai hasag sheesnvvd bolj ugvvl ezeljih gd vzeed bgam bhda pizda yumaa
malnuudaa kazakuud hussenee hiij, saihan amdarch bn tanar ataarhaad bn uu kkkk tsaraa zus bn shuu
chi bol zailshi yanhan min
Наа сдакуудаа казахаар нь 8 төгөсгөөд бүгдийг нь мал дээр гарга сда,
Deer bga hden kazak yron uls dotroo uls baiguulah hetiin bodlogotoi sanagddag tsusnii ysnii medehgui muu sanaanda diildsen hogiin hed ni bdg. Buut tsaanasa ma hed ni genen tenegdee ted mariin heldegeer uhruud. Bagaas ni buh ymiin zaagaad ogchdog ym shg bn het hamaatan urag torloo gdg ni taalagddaggui
Улсын алдаатай бодлого. Нэг газар бугдийг байлгадаг буруу. Хувааж аймгуудад тараах хэрэгтэй, бусад ястанг ч тэр. Олон ястан ундэстэн холилдож амьдарахаараа л сая сайхан нийгэмийг бурэлдуулдэг,янз бурийн соел хутгалдаад. Америк жишээ бна. Харин 1 газар бвал ямарч дийлэнхи ундэстэн ноелно шуудээ. Тарааж суурьшуул
Setgegdeluudiig unshlaa mongolchuud maani unendee haranhui buduuleg uls yum.Nil haraal oi gutam,bolhi iim uls yaj ch hugjih bilee.Mongol uls 2 undestentei kazak gej tsuunh nuguuh ni mongol jaahan yum bolgonguut duu duugaa avan emh zambaraagui muurulddug yastanguudaa esen busaar ni doromjildog yas yaman deeree uuriinhuu garvalig medehgui aav,eej emee,uvuu tegeed tsaashaa chutgur buu med nuguu muulaad baigaa durvud,hoton uzemchin,urainhai, nuguu hun bisheer bodson huduunii ch garvaltai ch yum uu buu med.Halit mulit UB-t amidarch baigaagaa sugar garigt amidarch baigaa tengeriin amitan gej bodson erguuchuud kui mun ih baih yum.Undestenii bodlogig tur ni avch yavdagii neg esondoo tencveriig ni hadgalah bodlogo gesen ug neg undesten dotorhi yastanguudin dotor hagalgan butalgah yas hayah ni undesten muhuh gol tom shaltgaan munhaguud yu helj yu yarij baigaagaa unendee oilgohgui baina.Undestenii asuudalig nusgaichuul yariad baidag ch zuil bish ta nar zugeer ter mungu,bugsniihuu heruuliig hii gants chaddag yum chin ter Mongol ulsig Gantshan ULaan baataraar tusuuldug setgehuin turaaluud oyuni emzeg bulgiinhen asar ih baina.Mongol uls 1,5 say km kvadrat nutag devsgertei tusgaar togtnoson buren erht uls bitgii doromjlood baigaarai uls ornig min.
zail zavaan kazakuud uls dotor oorsdoo uls baiguulaad bgaazdee ed nar zailsan tsagt mongold baga ystnii heruul ylgavarlan gaduuurhalt garahgui . Ene zavaan busarmag hoinoos ireed hot minii hotond orod honi miniih gedeg shig zavaan davarsan kazakuud mongolchuudiin buhimdalyg barj bgaa uchraas ene humuus husseneeree ene novshnuudiig helj haraaj bolno . Chi ch bas omhii kazak biz tegeed l omoorood bgaa ym. Ternees bish haa gazar kazakuudad durtai hun gj bhgui . Yahav belen boruudad ni durtai heseg harchuud bdg k bh. Ternees ooroor bl no shuu . Germanchuud evreichuudees salj chadsan shig mongolchuud hogiin zavaan kazakuudaas salj chadah udur irehiin erooliig tavie kk
тэнэгүүдэд гэсэн жингэр минь эхлээд ядаж крилээрээ биччих лалараа чиний тэр казакууд чинь монгол үндсэстэн биш лалараа монголд казак үндэстэн гэж байхгүй хар малаа ийм зэргийн мэдлэггүй лалар их юм хуцаад ч хэн сонсох вэ дээ
Ug ny bol naad kazakuud chin manai Mongoliin undesten bish shdee. Amidrah gazar bhgui bolohooroo manai ornoos gazar guisan guilgachid ym shuudee. tiim bj dawarsan muusain kazakuud oorsdoo guij guij eh orni gazar shoroond miny amidarchihaad bidniig ul toomsorlodog hen ym uhej bsan muusain hasaguud
Manai turiin aldaatai bodlogo Mongol khel turiin alban esnii khel gechkheed neg aimagt ni khuuli kheregjideggui uursdiin geed kheleeree surgalt yavuuldag turiin khereg khutuldug baidliig l burmusun zogsookh kheregtei
Khugatsaa uguud Mongol khel suraagui khasguudiig Kazakstanruu ni yavuulakh kheregteisjhtee
Чойбалсан гуайн хийсэн хамгийн буруу юм казакуудыг суурьшихыг зөвшөөрсөн явдал байгаамдаа. Нэг хэсэг улс маань жоохон хэцүүдэх үeэр казакстан руу овоо явж байсан одоо ч буцаж ирцгээгээд бүр явахгүй болох шиг байна
Hogiin kazakuudiig kazakstan ruu ni zailuulbal taarna archaagui nohoin golognuud bdagiin kazakstan ni ch huleej avahaargui erliiz golognuud
Ene buzar kazakuudiig zailuulaachee oorsdiig ni adilhann gaduurhaj hun gej tooj haritsahgui l bhad bolno tsus oirtolttoi zavaan hog shaarnuud ter kazaxtan ruugaa zailna biz!!! Doshin deeree ataman bai l daa golognudee !!! Ene zavaan uvsiin kov kov gesen hoton dorvoduud baina Uvsaas ireed Ulaanbaatar , Darhan , Erdenetiig buzarlaj duuslaa . Ymar saihan tseverhen hot , humuus ni soyltoi tseverhen bailaa daa Buur neg yrdag nohoi shig haritsaatai tsel nogoon nudtei ugaavch ugiin har bartag zavaan ymnuud buzarlaj bna doo !!! Ter hodooniihniig hot ruu shiljuulehgui gedeg chin harin goy shuu Odoo ene kazak pizdaguud Bayn olgiidoo boognorood goy goy haha Bas Uvsiin zavaanuud baina unen bartag , buduuleg, hunii mosgui zavaarsan haa gazryn haygdaluud . Bidnii tsoohon mongolchuud ene buzruudtai evtseldehgui baihad l bolno sh dee
Eriin tengergui em chi umhii bugs bolson nuheeree ovoo hutsaj bnaaa, kazakuud chamaas deer shuu.
Huuye mal huuhen , durvud, hoton guud chine Mongol undestensht. Eej aavchine tuv aimgaas irsen uu??
Za neg ym helehgui bol bolohguinee muu vndesten gej baidaggui muu hun gj l bdiin bi halh ohin bayn olgiid osson tend surch bolowsorson odoo hotod amidarch bgaa minii medeh minii tanih humuus bol ystoi goy aashtai saihan setgeltei humuus ih zochlomthoi ard tumen shvv hezee ch chi halh gd uzen yadaj gaduurhagdaj baigaagui harin ch hotod ireed halh humuustei zondoo muudaltsaj baisan gants hunii zan aash setgeleer niit kazak ard tumniig ingej doord uzej iim tiim gj todorhoilj bolohguishde kazakuud hodolmorch shudarga humuus bayn olgiid ochij vzeeree ta nar
Kazakuud het udam hamaatan esul kazak bwal biy biydee ih sain ym bnlee ih dotuur tamirtai tsaanaal huiten hartstai. Mglchuudiig bidniig doosh hiih durtai dotroo yu yridag ym bgan yron ih taalagddaggui muslaman chn gnuu mgl bgan bol butehgui. Muu sanaa dendsen
Монгол хэл төрийн албан ёсны хэл. Үүнийг сурчихаад тэр хасаг хэлээ заалгуулна биз. Даварсан муу хасагууд. Улс дотор улс байгуулах нь л дээ!!!
Hasaguud yanhan gej unen shu. Tsarailag bolhoor n mongol zaluus aimaar durtai. Gevch estou hunii adag humuus bdgiin bnle. Davartsiin bee mongolchuud min gazr nutag deeree ingej bh ch gej de. Odoo kazak ohid ih olnii tanil boltsgooson social aar zurag n l goe uu gehees setgel hun muutai humuus bnle. Gadaadad ch ih bolson bnle. Nuguh huuhnuud mongolchuudig ashiglaad sursan bdgii bnle. 3 ch kazak ohin medne. 2 n olnii tanil. Kazakuud hezee ch muugaa uzuulehgui geed baritsaal dairchdag Uvsiinhantai tustei.
энэ үмхий хасагуудыг газар нутгаасаа хөөж зайлуулаасай казакстандаа амьдрах газаргүй болоод дүрвэж ирсэн писда нарыг яах гэж эх орондоо байлгаад байгаа юм болдоо монгол ямар хүний хогийн сав уу сда казак охид бүгп янхан хотод ирж сургуульд сурах нэрээр монгол залууст биеэ үнэлж байгаад нөхөрт гарах болонгуутаа онгоноо оёулдаг янхан гичийнүүд шдээ өнөө хасагууд нь мэдэхгүй охиноор аваад суусан гээд бодцон гэтэл ал нь ангал болцон царай муутай шар ногоон писда нар л байдаг шд хаа таарсан газраа хасагыг нулим
Kazak gel vv gulgnvvd hvnee baisan lalaruud halhiin hawtgaid gishgeed vzeerei.
Баян -Өлгий аймгийн цагдаагийн газар, түүний даргад хатуу хариуцлага эхлээд тооцох ёстой. Шат дараатай арга хэмжээ хэрэгжүүлэх. Казах залуучууд энэ хэргийг үйлдэж байх магадлал өндөртэй тул хэрэгтнүүдийг барьж, шийтгэл ногдуулж эхлэх, хэвлэл мэдээлэлээр энэ тухай хүчтэй түгээх. Уг хэргийг үйлдэж байгаа нөхдийг ийм арчаагүй байдлаа үргэлжлүүлэхгүй байхад сэтгэлзүйн хүчтэй нөлөөллийг үзүүлэх.