Сэтгүүлч дагуулж “гүйцэтгэх ажиллагаа” явуулдаг цагдаа нарт хүний эрх хамаагүй юу

Па-гаар эхэлсэн нэг сайтын сэтгүүлч хоёр, гурван охиныг зогсоогоод, “Яагаад биеэ үнэлээд байна” хэмээн байцааж байлаа, өнгөрсөн хавар. Саяхан нэг телевизийн сэтгүүлч эмэгтэй буудалд дайрч орж, 20 настай залуугаас “Амьдрах байр хайсан юм уу, хүүхэн хайсан юм уу” хэмээн асууж, даналзаж байх жишээтэй. Өнгөрсөн лхагва гарагийн “News channel” телевизийн сэтгүүлч залуу буудалд орж, 45 орчим насны гурван эрэгтэйгээс “Яагаад буудалд архи ууж, хууль зөрчөөд байна” хэмээн байцаах жишээтэй.

“Хяналтаа алдсан дэн буудал” гэсэн сүржин гарчигтай шөнийн сурвалжлагаараа тэр ямар нэг асуудлыг шийдвэрлэж чадаагүй, зүгээр л хүний эрхэнд халдсан. Хэн сэтгүүлчдэд байцаах, хүний эрхийг зөрчих эрх өгчихсөн юм. Хэн ч өгөөгүй, бид мэдээлэл дамжуулах үүрэгтэй болохоос хүний эрхэнд халдах ямар ч эрхгүй. 

Гэхдээ сэтгүүлчид дур зоргоороо ингэж хүний эрхэнд халдаад байгаа юм биш.  Тэд цагдаагийн албан хаагчдын хамт явж, буудлын өрөө рүү дур мэдэн дайрч орж, хүний эрхийг маш ноцтойгоор зөрчиж байгаа. Уг нь цагдаагийн албан хаагчид цагдаагийн албанд орохдоо хуулийг, хүний эрхийг дээдлэхээ тангарагладаг. Гэтэл хуулийг хамгийн сайн дагаж мөрдөх ёстой цагдаагийн албан хаагчдын зарим нь хуулиа огт биелүүлэхгүй байна. 

Салбарынх нь сайд байсан хүмүүс цагдаа нар яаж хууль зөрчиж байгааг бүр хангалттай тайлбарлаад хэлчихлээ. Хууль зүйн сайд асан Х.Тэмүүжин твиттертээ “Буудлын өрөөнд хуульд заасан орон байрны халдашгүй байдал хамаарна. Шүүхийн болон оршин суугчийн зөвшөөрөл хоёрын аль нэггүйгээр хууль сахиулагч дураар халдах эрхгүй” хэмээн жиргэсэн. Тэгэхээр цагдаа нар буудлын өрөө авсан иргэдийн өрөөнд зөвшөөрөлгүйгээр, эрх мэдлээ хэтрүүлэн хэрэглэж, дайрч орсон. Аль ч тохиолдолд.  Мөн “Буудалд яагаад архи уугаад байна” гэж асуусан сэтгүүлч хүний эрхийг, хуулийг ч ноцтой зөрчсөн. Буудалд архи ууж болохгүй гэсэн хуулийн заалт байхгүй. Тэр битгий архи уухыг хориглосон заалт ч манай улсын ямар ч хуульд байхгүй.  Тэд ийм л ноцтой алдаа гаргалаа. 

УИХ-ын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд асан Б.Энхбаяр “Сэтгүүлчийн асуудал бол мэргэжлийн ёс зүй тулаад зогсоно. Түүнийг дуудаж, хөтөлж, бас асуухыг “зөвшөөрсөн” тэр хуулийн нөхрийн асуудал ёс зүйгээр тогтохгүй. Бүр нарийн ярьвал Зөрчлийн хариуцлагатай харилцаан дээр эрүүгийн гүйцэтгэх ажил хийсэн эсэх гээд…” хэмээн жиргэсэн. Сэтгүүлчийн асуудал мэргэжлийн ёс зүйд тулаад зогсох ёсгүй. Хүний эрхийг ноцтой зөрчиж, “Яагаад биеэ үнэлэв гэж асууж, царайг нь гаргасан. Яагаад биеэ үнэлэгч аваад байгаа юм гэж 20 настай хүүг байцаасан сэтгүүлч хариуцлага хүлээх ёстой. 

Монголд биеэ үнэлэхийг хуулиар зөвшөөрөөгүй нь үнэн. Гэхдээ сэтгүүлч буудлын өрөөнд дайрч ороод, “Яагаад биеэ үнэлээд байгаа юм” гэж байцаахыг хуулиар зөвшөөрөөгүй. Хэрвээ тэр хүү, охидууд сэтгүүлчдийн тэнэг үйлдлээс болоод нийгэмд гадуурхагдах, цаашлаад амиа хорлох үйлдэл хийвэл яах юм.  Сэтгүүлчид хууль, журмыг мэддэггүй, мэдлэггүй байж болно. Гэхдээ хүний царайг гаргаад, эсвэл дуу, хоолойг нь өөрчлөхгүйгээр телевизээр гаргаж, цахим орчинд цацаж болохгүй гэдэг наад захын хүний эрхийн мэдрэмжтэй байх ёстой.  Хэдийгээр цагдаа дагаж явсан байж болно. Гэхдээ цагдаатай хамт явна гэдэг нь хүний эрхэнд халдаж болно гэсэн үг биш.

Сэтгүүлч дагуулж яваад, “од” болох гээд байгаа цагдаа нар нь ч гэсэн хууль, журмаа мэдэхгүй, ялгахгүй байгааг Б.Энхбаяр гишүүний жиргээ нотоллоо.  Зөрчлийн хуулиар хариуцлага тооцох ёстой харилцаанд бараг л гүйцэтгэх ажиллагаа явуулаад, буудлын өрөө рүү дайрч ороод байна гэсэн үг.  

Энд дахиад өөр нэг өнцөг бий. Иргэд хуулийнхаа мэдлэгийг дээшлүүлэх цаг болж. Буудлын өрөөнд цагдаа, сэтгүүлч дайрч орж ирвэл хуулиа яриад, Зөрчлийн хуулийнхаа дагуу торгуулбал торгуулна гээд л сууж байх ёстой. Юун сэтгүүлчид байцаагдах, цагдаад дарамтлуулах. Өчигдөр хэдэн эмэгтэйчүүд монгол бичгээр бичсэн баннер бариад, хэлмэгсдийн хөшөөний хажууд очлоо. Хоёр машин дүүрэн цагдаа ирээд, тарааж байх жишээтэй. Цагдаа нар нь ч жагсаал, цуглааны тухай хууль баримталдаггүй, дураараа загнадаг. Иргэд нь ч хуулиа мэдэхгүй учраас цагдаагаас айгаад тардаг, ийм л байдалд Монголд бий боллоо. Цагдаа нь ч, сэтгүүлчид өөр өөрсдийнхөө ажлыг хиймээр байна. Цагдаа хууль л сахиулна, давсан эрх байхгүй. Сэтгүүлч мэдээлэл дамжуулах ёстой, байцаах эрхгүй.  

Эцэст нь хэлэхэд, хүний эрхэнд ноцтой халдаад байгаа цагдаа нарынхаа “жолоог” жаахан татаач ээ, Ж.Болд дарга аа.  Х.Нямбаатар сайд ч гэсэн энэ асуудлыг цэгцлэх цаг болсон. Та саяхан сэтгүүлчид рүү улайран дайраад байсан. Тэгвэл танай цагдаа нар дунд чинь ч гэсэн Зөрчлийн хуулиар шийдчихэж болох зүйл дээр гүйцэтгэх ажиллагаа явуулаад байна. 

Пунцагболд
SOURCE: zaluu.com