Таити арал аа гэж…

Номхон далайд байдаг 120 арлаас бүрдсэн Францын Полинези нэртэй нутгийн нэг арлыг Таити гэдэг. Байгалийн үзэмж, уур амьсгал гээд ирсэн хүмүүс “Ёстой л диваажин байна даа” гэж уулга алдацгаана. Ингэж уулга алдахад ихээхэн нөлөө үзүүлдэг зүйл бол уугуул ирэгдийн соёл, уламжлал юм.Тэртээ 18-р зууны үед ахмад Жеймс Кук дэлхийг тойрсон аялал хийж явахдаа энэ арлыг дайрч, нэгэн сонин тэмдэглэл үлдээсэн байдаг. Тэрээр нутгийн хатан хааны өмнө нэгэн эр 11 настай охинтой бэлгийн ажил хийж, хатан хаана нь яавал дээр болох талаар зөвлөгөө өгөн суугааг харснаа тэмдэглэн үлдээжээ. Энэ арлын хүмүүс нас хүйснээс үл хамаараад хурьцал үйлдэх хэлбэрээр чөлөөт цагаа өнгөрөөх хамгийн дуртай юм гэсэн дүгнэлтийг ахмад Кук хийсэн гэдэг.

Тэр цагаас хойш олон зуун өнгөрсөн ч энэ арал дээр өөрчлөгдсөн зүйл цөөн. Таити бүсгүйчүүдийн уриалгахан занг очиж үзсэн хүн болгон л шагшин магтдаг. Таити бүсгүйчүүд гол төлөв цэцгээр хүслээ илэрхийлдэг аж. Зүүн чихний ард цэцэг зүүсэн бол “Би бэлэн биш байна” гэсэн үг. Харин баруун чихний ард цэцэг байвал “Би бэлэн” гэсэн үг юм байна. Эрэгтэй хүн толгойгоо цэцгэн зүүлтээр ороож тосгоноор явна. Үүнийг харсан хүн болгон л эр хүнд вахина буюу эмэгтэй хүн хэрэгтэй болжээ гэж ойлгоно. Ингээд явж байгаад өвсөн дээвэртэй байрандаа эргэн ирэхэд хоолыг нь хийж өгөөд, өврийг нь дулаацуулж өгөх эмэгтэй хүн хүлээж байна гэдэгт бараг л мөрий тавьж болдог аж.

Энэ арлын эрчүүд таалагдсан бүсгүйтэйгээ бэлгийн харьцаанд орох хүсэлтэй байгаагаа их өвөрмөц аргаар илэрхийлнэ. Тэд эмэгтэй хүнд дөхөж очоод шууд л суга руу нь гараа хийнэ. Дараа нь суга руу хийсэн хуруугаа үнэрлэж үзүүлнэ. Ингэснээр тэр эмэгтэйг үнэр танар гээд юу байгаатай нь хүсч байгаагаа харуулдаг аж. Үүнийг нь эмэгтэй зөвшөөрвөл хувцсаа тайлаад, хувцас ч гэж дээ зарим нэг зүйлийг хаасан ёс төдий банзлаа тайлан шууд л удаан бүжиг хийдэг гэнэ.

Таитид бол залуу бөгөөд царайлаг хүүхнүүдийг бүх эрчүүд өөрийн гэж боддог гэхэд хилсдэхгүй. Энэ арлын эмэгтэйчүүд нь залуу, царайлаг эртэй ганцаарчлан уулзсан л бол ойртохгүй байхыг хэвийн биш зүйл гэж үздэг аж. Таити бүсгүйтэй юу яахаас татгалзана гэдэг худалч хүнд бол бараг л доромжилсон хэрэг юм байх. Би чамд хайртай гэдэг шууд л чамайг хүсч байна гэдэгтэй агаар нэгэн болдог. Тиймээс энэ арал дээр үнэнч байх, өөр хүнээс хүүхэдтэй болсон гэх мэт ойлголт байдаггүй. Дураа хүрвэл хүссэн хүнтэйгээ хэдэн жилээр хамт амьдарч болно, дургүй нь хүрвэл хүссэн үедээ яваад өгч болно.

Энэ чөлөөтэй, задгай байдал нь Европчууд, Америкчуудыг соронзон мэт татдаг нь ойлгомжтой. Үүний нэг жишээ нь алдарт зураач Поль Гоген. Тэрээр Европ тивийг бүр мөсөн орхиж Таити арал дээр амьдрах болсон юм. Тэрээр Таити бүсгүйчүүдийн чөлөөтэй, юунд ч хоригдож баригддаггүй занг үргэлж бахдан биширдэг байсан.
Хожим гэрлэсэн үндсэн амраг бүсгүй нь ердөө 14 настай байхдаа түүнтэй учирсан байдаг. Түр зуур Парис орох үедээ арал дээр хэдэн эмэгтэйтэй яаж юу яадаг байсан тухайгаа найз нөхөддөө сайрхан ярих дуртай байв. Жишээлэхэд, тэрээр шөнө болгон арлын охид муу ёрын сүнс шүглэсэн мэт ор руу нь дайран орж ирдэг юм гэж байжээ.

Алдарт байгаль шинжлэлч Филибер Коммерсон ч энэ аралд зүрх сэтгэлээ өгсөн нэгэн байсан бөгөөд “Энэ арлын хүмүүс дурлал гэсэн бурханаас өөрийг мэдэхгүй. Өдөр болгоноо энэ бурханд зориулсан мөргөл болгодог. Арал нь бурханы сүм, эмэгтэй хүн болгон тахилын ширээ, эрэгтэй хүн болгон тахилч. Энэ арлын бүсгүйчүүдийг үгээр илэрхийлэхэд бэрх. Гоо үзэсгэлэн, бие хаа нь эртний гоо сайхны бурханы төрсөн дүү нар гэмээр” гэсэн байдаг.

Эх сурвалж: www.assa.mn